Ngày càng nhiều người trẻ bị đột quỵ do lối sống thiếu lành mạnh, bác sĩ khuyến cáo cần nhận biết sớm và can thiệp kịp thời để tránh hậu quả nghiêm trọng.
BS Nguyễn Văn Phước, công tác tại Khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Lê Văn Thịnh (TP.HCM) đang khám, tư vấn cho bệnh nhân.
Đột quỵ não – hay còn gọi là tai biến mạch máu não – là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu và để lại nhiều di chứng nặng nề trên toàn cầu. Tại Việt Nam, tình trạng này đang có xu hướng gia tăng đáng báo động, không chỉ ở người cao tuổi mà còn xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ. Theo bác sĩ Nguyễn Văn Phước, công tác tại Khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Lê Văn Thịnh (TP.HCM), đây là thời điểm cần tăng cường nhận thức cộng đồng về căn bệnh này, nhằm giảm thiểu rủi ro và hậu quả.
Đột quỵ não là gì?
Bác sĩ Phước cho biết, đột quỵ não xảy ra khi dòng máu nuôi dưỡng não bộ bị gián đoạn, dẫn đến tế bào não bị thiếu oxy và dưỡng chất, gây chết tế bào não chỉ sau vài phút. Đột quỵ được chia làm hai loại chính: đột quỵ do thiếu máu não (chiếm khoảng 80–85%) và đột quỵ do xuất huyết não (khoảng 15–20%). Trong đó, đột quỵ thiếu máu não thường liên quan đến tắc nghẽn động mạch do cục máu đông, còn đột quỵ xuất huyết thường do vỡ mạch máu não.
“Điều nguy hiểm là tế bào não không thể tái sinh sau khi chết, do đó bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc can thiệp y tế đều có thể dẫn đến những tổn thương vĩnh viễn hoặc tử vong,” bác sĩ Phước nhấn mạnh.
Dấu hiệu nhận biết đột quỵ
Nhận biết sớm là yếu tố sống còn. Bác sĩ Phước khuyến cáo mọi người nên ghi nhớ quy tắc “FAST” để phát hiện đột quỵ:
F (Face): Khuôn mặt bị lệch, một bên miệng méo xệ, không thể cười bình thường. A (Arms): Tay yếu hoặc tê, không thể nâng lên ngang nhau. S (Speech): Nói ngọng, nói khó hoặc không nói được. T (Time): Thời gian là vàng – gọi cấp cứu ngay lập tức.
Ngoài ra, đột quỵ cũng có thể biểu hiện bằng các dấu hiệu như choáng váng, mất thị lực, nhức đầu dữ dội, mất ý thức hoặc co giật.
Đột quỵ đang trẻ hóa: Nguy cơ không chỉ ở người cao tuổi
Một thực tế đang khiến giới chuyên môn lo ngại là tỉ lệ người trẻ bị đột quỵ ngày càng tăng. Bác sĩ Phước cho biết, tại Bệnh viện Lê Văn Thịnh, ông và đồng nghiệp thường xuyên tiếp nhận các ca đột quỵ ở độ tuổi 30–40, thậm chí có trường hợp chỉ mới hơn 20 tuổi.
Nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ nhiều yếu tố, trong đó nổi bật là lối sống thiếu lành mạnh: hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên, thừa cân, ít vận động, ăn nhiều chất béo, cholesterol cao, và đặc biệt là stress kéo dài. Bên cạnh đó, bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu – vốn trước đây chủ yếu gặp ở người lớn tuổi – nay cũng xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ.
“Rất nhiều người trẻ chủ quan với sức khỏe, nghĩ rằng đột quỵ là bệnh của người già. Nhưng thực tế, đột quỵ không loại trừ ai. Đôi khi chỉ vì một cơn tăng huyết áp đột ngột trong lúc căng thẳng, sau một đêm thức trắng, hoặc trong cơn giận dữ… cũng đủ gây ra hậu quả nghiêm trọng,” bác sĩ Phước cảnh báo.
Một điểm mấu chốt trong việc giảm thiểu tác động của đột quỵ, theo bác sĩ Phước, là thời gian can thiệp. “Chúng tôi có ‘khung giờ vàng’ – thường là 4,5 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng – để thực hiện các can thiệp tái thông mạch máu như dùng thuốc tiêu sợi huyết hoặc can thiệp nội mạch. Nếu qua khoảng thời gian này, hiệu quả điều trị sẽ giảm mạnh, thậm chí người bệnh có thể tử vong hoặc sống thực vật.”
Vì vậy, bác sĩ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gọi cấp cứu ngay khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ. Đồng thời, việc phòng ngừa chủ động bằng cách kiểm soát các yếu tố nguy cơ là điều thiết yếu. Người dân cần kiểm tra huyết áp định kỳ, tầm soát các bệnh lý nền, duy trì lối sống lành mạnh và rèn luyện thể lực thường xuyên.
Những con số biết nói
Theo số liệu của Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000 ca đột quỵ, trong đó 50% tử vong và phần lớn trong số người sống sót bị di chứng nặng nề như liệt nửa người, mất ngôn ngữ, rối loạn nhận thức. Đáng chú ý, khoảng 25% số ca đột quỵ hiện nay xảy ra ở người dưới 50 tuổi.
Bác sĩ Phước chia sẻ thêm: “Đã có nhiều trường hợp bệnh nhân trẻ sau khi bị đột quỵ rơi vào tình trạng mất khả năng lao động, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Sự mất mát không chỉ là sức khỏe mà còn là cơ hội, sự nghiệp, ước mơ.”
Vai trò của cấp cứu và phục hồi chức năng
Việc cứu sống người bị đột quỵ chỉ là bước đầu, quá trình phục hồi chức năng sau đó là hành trình dài và đòi hỏi nỗ lực từ cả người bệnh lẫn gia đình. Bác sĩ Phước cho biết, nếu bệnh nhân được điều trị kịp thời và thực hiện phục hồi chức năng đúng cách trong vòng 3–6 tháng đầu, khả năng phục hồi sẽ cao hơn.
“Không ít bệnh nhân sau đột quỵ có thể đi lại, nói chuyện và sinh hoạt gần như bình thường. Nhưng điều này chỉ có thể đạt được khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ điều trị, chuyên gia phục hồi chức năng và người thân bệnh nhân,” bác sĩ nhấn mạnh.
Thông điệp cảnh báo từ bác sĩ
Từ thực tế điều trị, bác sĩ Nguyễn Văn Phước gửi gắm lời khuyên: “Đột quỵ là căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh. Đừng để sự chủ quan hay thiếu hiểu biết khiến bạn phải trả giá đắt. Hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ: ăn uống lành mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ, tránh hút thuốc và hạn chế bia rượu. Khi cơ thể có dấu hiệu bất thường, đừng chần chừ, hãy đi khám sớm.”
Đặc biệt, bác sĩ Phước kêu gọi cộng đồng cần nâng cao nhận thức về đột quỵ, không xem thường các biểu hiện ban đầu dù là nhỏ nhất. “Đôi khi chỉ là cơn choáng thoáng qua hay lời nói bị ngọng nhẹ – nhưng đó có thể là hồi chuông cảnh báo đầu tiên của một cơn đột quỵ sắp xảy ra.”
Tấn Tài
