Ngày 29 tháng 3 năm 1974 đánh dấu một cột mốc lịch sử quan trọng trong hành trình khám phá vũ trụ của nhân loại.
Vào ngày này, tàu vũ trụ Mariner 10 của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia Hoa Kỳ (NASA) đã trở thành con tàu đầu tiên tiếp cận và chụp ảnh cận cảnh hành tinh Sao Thủy.
Sự kiện này không chỉ mở ra một chương mới trong việc nghiên cứu hành tinh nhỏ nhất và nằm gần Mặt Trời nhất trong hệ Mặt Trời, mà còn mang đến những khám phá bất ngờ, thách thức những hiểu biết trước đây của các nhà khoa học.
Mariner 10 là một tàu thăm dò không gian robot của Mỹ do NASA phóng vào ngày 3 tháng 11 năm 1973, bay ngang qua các hành tinh Sao Thủy và Sao Kim. Đây là tàu vũ trụ đầu tiên thực hiện các chuyến bay ngang qua nhiều hành tinh.
Trước Mariner 10, Sao Thủy vẫn là một hành tinh bí ẩn, phần lớn nằm ngoài tầm quan sát chi tiết do sự gần gũi với Mặt Trời. Các quan sát từ Trái Đất chỉ cung cấp những thông tin hạn chế về kích thước, quỹ đạo và một vài đặc điểm bề mặt mờ nhạt. Giới khoa học khi đó hình dung Sao Thủy là một hành tinh trơ trụi, không có bầu khí quyển đáng kể và có bề mặt tương tự như Mặt Trăng.
Tuy nhiên, Mariner 10 đã mang đến một cái nhìn hoàn toàn mới. Được phóng lên vũ trụ vào ngày 3 tháng 11 năm 1973, tàu vũ trụ này đã thực hiện một hành trình phức tạp, tận dụng lực hấp dẫn của Sao Kim để điều chỉnh quỹ đạo và hướng tới mục tiêu cuối cùng là Sao Thủy.
Sau hơn bốn tháng di chuyển, Mariner 10 đã thực hiện lần tiếp cận đầu tiên với Sao Thủy, bay qua hành tinh này ở khoảng cách gần nhất là 703 km.
Các mục tiêu nhiệm vụ chính là đo môi trường, khí quyển, bề mặt và các đặc điểm cơ thể của Sao Thủy, đồng thời thực hiện các cuộc điều tra tương tự về Sao Kim. Các mục tiêu phụ là thực hiện các thí nghiệm trong môi trường liên hành tinh và để có được kinh nghiệm với sứ mệnh hỗ trợ trọng lực hai hành tinh.
Những bức ảnh đầu tiên mà Mariner 10 gửi về Trái Đất đã gây chấn động giới khoa học. Thay vì một quả cầu trơn nhẵn, bề mặt Sao Thủy hiện ra chi chít những miệng núi lửa lớn nhỏ, tương tự như cảnh quan trên Mặt Trăng. Điều này cho thấy Sao Thủy cũng đã trải qua giai đoạn bị bắn phá dữ dội bởi các thiên thạch trong thời kỳ đầu hình thành hệ Mặt Trời.
Tuy nhiên, Mariner 10 không chỉ xác nhận sự tồn tại của các miệng núi lửa. Tàu vũ trụ này còn phát hiện ra những đặc điểm địa chất độc đáo mà trước đây chưa từng được biết đến. Một trong những khám phá quan trọng nhất là sự tồn tại của các vách đá lớn, dài hàng trăm km và cao hàng km, được gọi là “scarps”.
Các nhà khoa học cho rằng những vách đá này được hình thành do quá trình co lại của lõi Sao Thủy khi nó nguội đi, khiến lớp vỏ bên ngoài bị nén lại và tạo ra các nếp gấp.
Cuộc chạm trán đầu tiên với Sao Thủy diễn ra lúc 20:47 UTC ngày 29 tháng 3 năm 1974, ở cự ly 703 kilômét (437 dặm).
Một bất ngờ khác mà Mariner 10 mang lại là việc phát hiện ra từ trường yếu xung quanh Sao Thủy. Trước đó, người ta cho rằng một hành tinh nhỏ như Sao Thủy, với tốc độ tự quay chậm, không thể tạo ra từ trường. Sự tồn tại của từ trường này đặt ra nhiều câu hỏi về cấu trúc bên trong và cơ chế hoạt động của hành tinh.
Mariner 10 không chỉ thực hiện một mà đến ba lần tiếp cận Sao Thủy. Lần tiếp cận thứ hai diễn ra vào tháng 9 năm 1974 và lần thứ ba vào tháng 3 năm 1975. Mỗi lần bay qua đều cung cấp thêm những dữ liệu và hình ảnh giá trị, giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về hành tinh này.
Mặc dù chỉ chụp ảnh được khoảng 45% bề mặt Sao Thủy, những dữ liệu mà Mariner 10 thu thập được đã đặt nền móng cho những nghiên cứu sâu hơn về hành tinh này. Nó đã chứng minh rằng Sao Thủy không chỉ là một bản sao thu nhỏ của Mặt Trăng mà còn là một thế giới phức tạp với những đặc điểm địa chất và từ trường riêng biệt.
Sự thành công của Mariner 10 là minh chứng cho sự tiến bộ vượt bậc của khoa học và công nghệ trong việc khám phá vũ trụ. Nó cho thấy rằng, dù gặp nhiều khó khăn và thách thức, con người vẫn có thể vượt qua những giới hạn để vươn tới những vùng đất xa xôi, khám phá những bí mật của vũ trụ bao la.
Tàu vũ trụ đã bay qua Sao Thủy ba lần chụp hơn 2.800 bức ảnh. Nó cho thấy một bề mặt ít nhiều giống Mặt trăng. Do đó, nó đã đóng góp to lớn vào sự hiểu biết của chúng ta về Sao Thủy, mà trước đó chúng ta không thể khám phá bề mặt của nó thành công thông qua quan sát bằng kính thiên văn lúc bấy giờ.
Ngày nay, sau Mariner 10, chúng ta đã có thêm những hiểu biết sâu sắc hơn về Sao Thủy nhờ vào các sứ mệnh tiếp theo như MESSENGER của NASA và BepiColombo của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) và Cơ quan Thám hiểm Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA).
Tuy nhiên, Mariner 10 vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong lịch sử khám phá vũ trụ, là con tàu tiên phong đã mở ra cánh cửa khám phá thế giới bí ẩn và đầy thú vị của Sao Thủy. Sự kiện ngày 29 tháng 3 năm 1974 sẽ mãi được ghi nhớ như một bước tiến quan trọng, khẳng định khát vọng chinh phục và mở rộng kiến thức của con người về vũ trụ bao la.
Ánh Nguyệt
